خارج محمولخارج محمول یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای محمولات خارج از ذات موضوع است. ۱ - اصطلاحشناسیاصطلاح خارج محمول دو کاربرد دارد: ۱. خارج محمول (اخص)؛ به معنای «محمول من صمیمه» که در حمل به ضم ضمیمه نیازی ندارد و محمول، بدون نیاز به ضمیمه بر موضوع حمل شود؛ مثل: انسان ممکن‌الوجود است. محمول من صمیمه در مقابل محمول به ضمیمه (محمول بالضمیمه) قرار دارد؛ یعنی محمولی که حمل آن بر موضوعش مستلزم انضمام امری دیگر به موضوعش است، مانند حمل ابیض (سفید) بر جسم که نیاز به انضمام بیاض (سفیدی) به جسم دارد. حمل در محمول بالضمیمه را «حمل غیر ذاتی» نیز گویند، زیرا محمول آن منتزع از ذات موضوع نیست، در مقابلِ خارج محمول که محمول آن منتزع از ذات محمول است و به همین سبب به آن «حمل ذاتی» نیز گویند. ۲. خارج محمول (اعم)؛ گاهی خارج محمول را در معنایی وسیع‌تر از معنای اول به‌کار می‌برند و بر هر چه که از ذات موضوع خارج باشد و بر آن حمل شود اطلاق می‌کنند، چه نیاز به ضم ضمیمه باشد چه نباشد و بدین معنا شامل محمول بالضمیمه نیز می‌شود. [۲]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۶۹-۷۰.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • مظفر، محمدرضا، المنطق. • سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «خارج محمول»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۷. |